در این مطلب قصد دارم تا شما را با ویژگی های یک ماهی کوی سالم اشنا کنم تا بتوانید به راحتی ماهیان سالم را از بیمار تشخیص دهید و مناسب ترین ماهی ها را برای برکه و اکواریوم خود انتخاب کنید. امیدوارم که این مطلب شما را در انتخاب ماهیان سالم یاری کند.

اولین و ساده ترین راه برا ی انتخاب یک ماهی دیدن ان است شما با دیدن یک ماهی می توانید به سلامتی جسمانی ان پی ببرید. برای این امر لازم است شما به فاکتور های زیر توجه داشته باشید.

۱٫ حالت کلی بدن:
یک ماهی سالم کوی باید دارای بدنی کشیده و دوکی شکل باشد. البته در انتخاب ماهی برای نژاد گیری و تکثیر بهتر است ماهیانی که دارای ساقه ی دمی کلفت تری هستند انتخاب گردند. بدن باید فاقد هرگه خم یا شکل غیر معمول باشد. رنگ بدن باید یسته به نوع نژاد دارای بهترین رنگ باشد. هرگونه شکستگی و شکل نامتعارف در باله های نشانه وجود مشکل یا عدم خلوص نژاد است. باله ها باید فاقد قرمزی و زواید جوش مانند باشد(البته این موارد نباید بر روی بدن ماهی نیز دیده شوند).
شکم ماهی نیز نباید بیش از اندازه متورم یا لاغر باشد.

۲٫ سر:
چشم های ماهی باید فاقد هر گونه کدورت و کاملا شفاف باشند نباید در روی انها غبار یا لکه یا عوامل خارجی دیده شود. چشم ها باید فاقد تورم یا برجستگی بیش از اندازه باشند.
دهان ماهی باید صاف و بدون شکل نا متعارف و فاقد هرگونه توده یا جوش و یا قارچ باشد.
باید دقت شود ابشش ها نیز از سلامت کامل برخوردار باشند و بر روی انها قارچ یا دیگر عوامل دیده نشود(باید توجه شود که خال های سفید مروارید شکلی که بر روی ابشش و باله سینه ای ماهی نر در فصل تخم ریزی دیده می شود نباید با این موارد اشتباه گرفته شود). تعداد زنش های و یا به اصطلاح تعداد تنفس های ماهی هم نباید خیلی تند یا کند باشد.

پس از اینکه ماهی های خود را خریداری کردید و انها را به برکه خود منتقل کردید مهم ترین چیز نگه داری از انها است. در این بخش قصد دارم تا شما را با شرایط و نحوه نگه داری ماهی کوی اشنا کنم.امیدوارم این مطلب شما را در داشتن ماهیانی سالم یاری کند.

اولین چیزی که پس از ورود ماهی به برکه اهمیت دارد این است که باید نیاز های غذایی ماهی را درک کرد و بر اساس ان ماهی را تغذیه کرد. برای درک درست اینکه چه جیره غذایی مناسب ماهی کوی است ابتدا بهتر است ساختار دهان و گوارش ان را مورد بررسی قرار دهیم.
دهان در ماهی کوی در سطح پایینی سر قرار گرفته و رو به پایین باز می شود در نتیجه می توان گفت که ماهی کوی همچون دیگر کارپ ها علاقه دارد که غذا را از کف بردارد. کوی ها فاقد دندان در سطح دهان خود هستند و دندان های انها فقط حلقی است که این مورد هم دلیلی بر گیاه خوار بودن انهاست. همچنیت طول روده انها هم زیاد بوده که انهم دلیلی بر گیاهخوار بودن این ماهی است.

شیوه ی غذادهی بهتر است به مقدار کم و در دفعات زیاد باشد تا هضم و جذب غذا در بدن ماهی بهتر صورت گیرد. شرایط اب هوایی و فصول سال هم در نوع غذا و انتخاب ان مهم است به عنوان مثال در تابستان که فصل رشد کوی ها محسوب می شود بهتر است از غذا هایی با پروتین بالا و در زمستان و پاییز که به دلیل درجه پایین اب فعالیت ماهی ها کاهش می یابد از غذا هایی با کربوهیدرات بیشتر استفاده کنید.
از دیگر نکات مهم برای داشتن کوی هایی سالم وجود فیلترینگ مناسب و ابی سالم است. هرچند کوی ها از گونه های وحشی ماهی کپور مشتق شده اند که می توانند در بدترین اب ها هم سالم بمانند ولی این بدان معنا نیست که کوی های امروزی نیز به اندازه ی اجداد خود در برابر شرایط اب مقاوم اند.
همچنین کوی ها ماهیانی هستند که دامنه زیاد دمایی را تحمل می کنند ولی بهترین رنج دمایی برای انها دمای بین ۲۴-۱۸ درجه سانتی گراد است.

پس از اینکه شما با ویژگی های یک ماهی کوی سالم اشنا شدید و همچنین توانستید ماهی های خود را بر اساس انچه در مطالب قبل گفته شد انتخاب کنید نوبت به ان میرسد که با بیماری های ماهی کوی نیز اشنا شوید تا به توانید در موقع بروز این مشکلات انها را به سرعت شناسایی و بر طرف کنید. در این مطلب با کوی ایران همراه باشید تا شما را با انواع بیماری های کوی و روش های درمان انها اشنا کنم.

برای اینکه بتوانید بیماری های ماهی کوی را بشناسید و به درمان انها بپردازید باید ابتدا با منشا عوامل بیماریزا اشنا شوید. اگر به خواهیم عواملی را که باعث بیماری زایی در ماهی کوی میشود را دسته بندی کنیم باید این عوامل را به دو دسته کلی تقسیم کنیم که این دو دسته عبارتند از:
۱. بیماری هایی که بر اثر عوامل محیطی نظیر مواد شیمیایی موجود در اب یا نوع تغذیه و …. ایجاد می شوند.
۲. بیماری هایی که بر اثر عوامل بیماری زای زنده و میکروارگانیسم ها ایجاد می شوند.

تمامی بیماری هایی که از این پس در مورد انها صحبت خواهیم کرد در دو گروه فوق قرار می گیرد. در این مطلب به بخش کوچکی از بیماری هایی که در قسمت بیماری های دسته یک قرار می گیرند می پردازیم.

تغییرات دمایی:
ماهی کوی و یا هر موجود ابزی دیگری نیاز به دمایی خاص برای زندگی دارد. ماهیان کوی معمولا می توانند محدوده دمایی بالایی را تحمل کنند (۴-۲۲ درجه سانتی گراد). اما نکته مهمی که در مورد محدوده دمایی وجود دارد و ان را می تواند به عاملی بیماری زا تبدیل کند این است که هرچند ماهی کوی می تواند محدوده وسیعی از دما ها را تحمل کند ولی تغییرات نگهانی  دمایی حتی در محدوده فوق می تواند باعث اسیب هایی جدی به ماهی شود. به طور مثال هنگامی که قرار است ماهی جدیدی را به برکه خود معرفی کنید اگر مراحل هم دما سازی را به خوبی انجام ندهید اختلاف دمایی موجود می تواند ماهی شما را در ابتدای ورود به برکه با مشکلات جدی مواجه سازد. و یا تغییر دمایی در فصول مختالف سال با قرار دادن یا حذف وسایل گرمایشی اب که می تواند ماهی شما را به سرعت مستعد پذیرش انواع بیماری های پوستی و انگل های خارجی کند.
نقش دیگری که دما در برکه شما بازی می کند تعیین مقدار اکسیژن محلول در اب است که منبع اصلی تنفس برای ماهی کوی است. این موضوع به این دلیل اهمیت بالایی دارد که میزان اکسیژن در اب سرد بیشتر از اب گرم است و این یعنی اب برکه شما در تابستان ها که فعالیت ماهی های شما بیشتر است دارای اکسیژن کمتری است و در زمستان ها که ماهی های شما کمترین فعالیت را دارند دارای بیشترین مقدار اکسیژن است. پس باید برای رشد سلامت ماهیانتان در تابستان اکسیژن مورد نیاز انها را تامین کنید و به این نکته توجه کنید که فضولات موجود در کف برکه چون محل رشد و تکثیر باکتری ها نیز هست و باکتری ها هم مقداری از اکسیژن اب را مصرف می کنند بهتر است برای جلوگیری از کمبود اکسیژن در تابستان بهتر است در زمستان به تمیز کردن این قسمت بپردازید.

وجود کلر در اب:
کلر یکی از عناصر بسیار خطرناک موجود در اب شهری برای ماهیان کوی است. این متده اثر خود را بروی ابشش های ماهی می گذارد و ماهی اسیب دیده با این ماده به سرعت تنفس کرده و شنای غیر طبیعی دارد و اگر به ابشش های ان نگاه کنید انها را رنگ پریده و دارای لبه های سفید خواهید یافت. راه های زیادی برای از بین بردن کلر محلول در اب وجود دارد که راحت ترین ان دادن یک استراحت ۴۸ ساعته به اب است تا کلر موجود در اب کاملا متصاعد شود. البته توجه کنید که دمای اب تا حد زبادی در متصاعد شدن کلر اثر دارد و هرچه دمای اب بیشتر باشد این مدت زمان کمتر خواهد بود. از راه های دیگر نیز می توان به استفاده از مواد ضد کلر و یا کربن اکتیو اشاره کرد.

درجه اسیدی و فلزات محلول در اب:
درجه اسیدی اب نیز از فاکتور های مهم اب برکه می باشد. مقدار اسیدیته اب باید ۷-۸.۵ باشد و اگر از این مقدار بالا تر یا پایین تر رود می تواند برای ماهیان شما اسیب رسان باشد. مثلا در هنگام باران های اسیدی اب برکه های کوچک بسیار مستعد اسیدی شدن است که بهتر است مقدار پی اچ انها روزانه در طی بارندگی اندازه گیری شود ودر صورت مشاهده تغییر به صورت متناوب اب برکه عوض شود. همچنین در مورد سنگ و شن های برکه نیز باید به دقت عمل انتخاب صورت گیرد تا سنگ ها و یا شن گیاهان اهکی نباشد و موجوب قلیلیی شدن اب  نشوند.
از دیگر عوامل بیماری زای موجود در برکه ها وجود فلزات و زنک زدگی ناشی از انهاست که می تواند بسیار خطرناک باشد. برای جلوگیری از این مورد باید تا حد امکان از فلزات در ساخت برکه استفاده نکنید و در صورت استفاده نیز باید این فلزات دارای روکش مناسب باشند.

هرچند بهترین راه برای مقابله با بیماری ها پیشگیری از ان هاست ولی گاهی اوقات حتی با بهترین و سخت گیرانه ترین انواع نگهداری هم بیماری به سراغ ماهی کوی شما می اید و باید با ان مقابله کنید. در ادامه به مراحل شناسایی و درمان انواع بیمار ها خواهیم پرداخت.

همان طور که در قسمت گذشته از این سری مطالب گفته شد بیمار های ماهی کوی را به دو گروه زیر تقسیم کردیم:
۱. بیماری هایی که بر اثر عوامل محیطی نظیر مواد شیمیایی موجود در اب یا نوع تغذیه و …. ایجاد می شوند.
۲. بیماری هایی که بر اثر عوامل بیماری زای زنده و میکروارگانیسم ها ایجاد می شوند.
که در مورد گروه اول در قسمت قبلی توضیحاتی ذکر کردیم. اما درباره گروه دوم که قصد داریم در این مطلب به توضیح ان به پردازیم باید گفت که خود این گروه بخش های زیادی را شامل می شود که در جدول زیر به طور کامل شاخه های ان را مشاهده میکنید.

در ادامه مطلب به بیمار های ویروسی می پردازیم.
بیمار های ویروسی:
آبله کارپ (Carp pox):
این بیماری علایم خود را با ظهور دانه های سفید رنگ(سپس با گسترش به شکل شمع ذوب شده بر روی پوست در می اید) در کل یا قسمتی از بدن نشان میدهد. عامل این بیمار هرپس ویروس ها هستند. این بیمار در اوایل فصل بهار و پاییز و در هنگام تغییر دما معمولا دیده می شود زیرا سیستم ایمنی بدن ماهی در اثر تغییرات دمایی ضعیف می شود و بدن ماهی مستعد گرفتن این بیماری می شود. این علایم می تواند در طول هر فصل و در طی زندگی عادی ماهی دوباره پدیدار شوند.
درمان:
می توان گفت که درمانی ندارد. ولی دانه های جوش مانند سفید بدن ماهی بعد از اتمام فصل سرما به مرور ناپدید می شوند که دلیل ان تقویت سیستم ایمنی بدن ماهی است.

ویروس خونی بهاره ماهی کارپ(Spring Viraemia of Carp ) یا (SVC):
این ویروس فقط خانواده ماهیان کارپ را بیمار میکند. عامل بیمار در خون ماهی زندگی میکند و علایم خود را به شکل پر خونی و خون ریزی در پوست و تورم در قسمت ها مختلف بدن ماهی نشان خواهد داد. زمان شروع این بیماری معولا در اوایا بهار و در زمان گرم شدن اب است. این بیمار به شدت واگیر است و علاو بر این این بیمار کاملا کشنده نیز هست و معمولا پس از ابتلا تمام ماهیان یا بیشتر انها از بین می روند. در بیشتر مناطق بلافاصله مورد را گزارش می کنند تا از انتقال این بیماری به برکه ها و استخر های نزدیک پیشگری به عمل اید.
درمان:
درمان ندارد و فقط ماهی هایی که از این بیماری جان سالم به در برده اند از ابتلا دوباره به ان در امان اند.

ویروس هرپس ماهی کوی(Koi Herpes Virus) یا (KHV):
جزو بیماری های اختصاصی ماهی کوی است که می توان ان را بیماری جدیدی دانست و کشف ان به سال ۱۹۹۰باز میگردد.
این بیماری علایم خود را از طریق فاسد کردن ابشش ها و قسمت های مختلف بدن و پر خونی و خونریزی در اندام ها داخلی و خارجی بدن نشان میدهد و در صورت ابتلا ماهی کوی تنها ۱۰ درصد و شاید کمتر احتمال بهبود وجود دارد.
این بیمار در دمای بالای ۲۱ درجه بروز می کند و اولین علایم ۱۴ روز بعد از ابتلا ظاهر خواهد شد.
درمان: هیچ درمانی وجود ندارد.
پیشگیری: کوی های جدید را باید حداقل ۱۴ روز قبل از ورود به برکه قرنطینه کرد تا از ورود احتمالی بیماری به برکه جلوگیری شود.

هرچند بهترین راه برای مقابله با بیماری ها پیشگیری از ان هاست ولی گاهی اوقات حتی با بهترین و سخت گیرانه ترین انواع نگهداری هم بیماری به سراغ ماهی کوی شما می اید و باید با ان مقابله کنید.در ادامه این سری مطالب این بار شما را با بیماری های باکتریایی ماهی کوی اشنا خواهم کرد.

بیماری های باکتریایی همانند عوامل بیماری زای ویروسی با چشم غیر مسلح قابل دیدن نیستند هرچند عوارض ناشی از حمله انها به بدن ماهی کاملا واضح و قابل تشخیص است. این عوامل با استقرار در قسمت های مختلف بدن از جمله پوست و احشا شروع به ایجاد مشکلات متعدد می کنند و عوارض خود را از طریق رشد پرگنه های خود یا ترشح توکسین های بیمار زای باکتریایی ایجاد می کنند. هرچند درمان انها در بیشتر مواقع راحت تر از عوامل ویروسی است ولی باید توجه داشت که عدم توجه به بیماری و رشد بیش از حد باکتری ها می تواند سبب مرگ ماهی ها و شیوع غیر قابل کنترل ان در بین تمام ماهیان برکه گردد. در ادامه به معرفی چند نوع از شایع ترین بیماری های میکروبی در بین ماهیان کوی می پردازم.

پوسیدگی باله و دم (tail rot/fin rot):

این بیماری معمولا با شروع بهار و در اواخر زمستان بیشتر گزارش می شود . این بیماری وجود خود را با ایجاد رنگ سفید در لبه ی باله ها و دم اعلام می کند و بعد از مدتی اگر درمان نیابد تمامی دم و باله ماهی را فرا می گیرد و سبب پوسیدگی و از بین رفتن ان می شود. بیشتر ماهیان به دلیل حمل و نقل خشن همراه با تور های زبر و کیفیت پایین اب به این بیماری دچار می شوند. ماهی های باله بلند بیشتر در معرض این بیماری قرار دارند زیرا سطح بیشتر از باله و دم را در اختیار باکتری مهاجم قرار می دهند. بعد از تشخیص و برای درمان حتما ماهی را قرنطینه کنید.

تشخیص: دم و باله ماهی قبل از شروع پوسیدگی به شدت پر خون و ملتهب می گردد. دیدن مناطق پوسیدگی بر روی باله و دم.

درمان: از ترکیبات درمانی انتی باکتریال مخصوص آبزیان استفاده کنید. استفاده از انتی بیوتیک های انسانی هرچند پاسخ درمانی لازم را ایجاد می کند ولی اثرات جانبی ان روی ابزیان شناخته شده نیست.

 قارچ دهانی(Mouth fungus):

این بیماری به دلیل شکل رشد باکتری ها تا مدت ها به عنوان قارچ دهانی شناخته می شد در حالی که عامل ایجاد کننده ان باکتر ها هستند ولی عارضه به این نام شناخته می شود. عوامل باکتریایی این بیماری نیز نیاز به ورود به سطح دهان دارند که عواملی مانند وجود اشیا تیز یا استفاده از سنگ کف نامناسب می توانند با ایجاد زخم در دهان شرایط را برای ورود باکتری مساعد کنند. این بیماری یک بیماری پیش روند است و در شرایط حاد می تواند حتی به استخوان های فک ماهی نیز حمله کند و ان ها را کاملا از بین ببرند. بدلیل اینکه دهان ماهی کوی در قسمت شکمی و زیر جمجمه قرار دارد امکان دارد که بیماری به موقع تشخیص داده نشود بهتر است ماهیان را ماهانه برای اطمینان از عدم ابتلا به این بیماری چک کنید.

تشخیص: التهاب شدید و برخونی در بافت دور دهان و شروع تخریب بافتی با سرع زیاد.

درمان: از ترکیبات درمانی انتی باکتریال مخصوص آبزیان استفاده کنید. استفاده از انتی بیوتیک های انسانی هرچند پاسخ درمانی لازم را ایجاد می کند ولی اثرات جانبی ان روی ابزیان شناخته شده نیست.