پس از اینکه شما با ویژگی های یک ماهی کوی سالم اشنا شدید و همچنین توانستید ماهی های خود را بر اساس انچه در مطالب قبل گفته شد انتخاب کنید نوبت به ان میرسد که با بیماری های ماهی کوی نیز اشنا شوید تا به توانید در موقع بروز این مشکلات انها را به سرعت شناسایی و بر طرف کنید. در این مطلب با کوی ایران همراه باشید تا شما را با انواع بیماری های کوی و روش های درمان انها اشنا کنم.

برای اینکه بتوانید بیماری های ماهی کوی را بشناسید و به درمان انها بپردازید باید ابتدا با منشا عوامل بیماریزا اشنا شوید. اگر به خواهیم عواملی را که باعث بیماری زایی در ماهی کوی میشود را دسته بندی کنیم باید این عوامل را به دو دسته کلی تقسیم کنیم که این دو دسته عبارتند از:
۱. بیماری هایی که بر اثر عوامل محیطی نظیر مواد شیمیایی موجود در اب یا نوع تغذیه و …. ایجاد می شوند.
۲. بیماری هایی که بر اثر عوامل بیماری زای زنده و میکروارگانیسم ها ایجاد می شوند.

تمامی بیماری هایی که از این پس در مورد انها صحبت خواهیم کرد در دو گروه فوق قرار می گیرد. در این مطلب به بخش کوچکی از بیماری هایی که در قسمت بیماری های دسته یک قرار می گیرند می پردازیم.

تغییرات دمایی:
ماهی کوی و یا هر موجود ابزی دیگری نیاز به دمایی خاص برای زندگی دارد. ماهیان کوی معمولا می توانند محدوده دمایی بالایی را تحمل کنند (۴-۲۲ درجه سانتی گراد). اما نکته مهمی که در مورد محدوده دمایی وجود دارد و ان را می تواند به عاملی بیماری زا تبدیل کند این است که هرچند ماهی کوی می تواند محدوده وسیعی از دما ها را تحمل کند ولی تغییرات نگهانی  دمایی حتی در محدوده فوق می تواند باعث اسیب هایی جدی به ماهی شود. به طور مثال هنگامی که قرار است ماهی جدیدی را به برکه خود معرفی کنید اگر مراحل هم دما سازی را به خوبی انجام ندهید اختلاف دمایی موجود می تواند ماهی شما را در ابتدای ورود به برکه با مشکلات جدی مواجه سازد. و یا تغییر دمایی در فصول مختالف سال با قرار دادن یا حذف وسایل گرمایشی اب که می تواند ماهی شما را به سرعت مستعد پذیرش انواع بیماری های پوستی و انگل های خارجی کند.
نقش دیگری که دما در برکه شما بازی می کند تعیین مقدار اکسیژن محلول در اب است که منبع اصلی تنفس برای ماهی کوی است. این موضوع به این دلیل اهمیت بالایی دارد که میزان اکسیژن در اب سرد بیشتر از اب گرم است و این یعنی اب برکه شما در تابستان ها که فعالیت ماهی های شما بیشتر است دارای اکسیژن کمتری است و در زمستان ها که ماهی های شما کمترین فعالیت را دارند دارای بیشترین مقدار اکسیژن است. پس باید برای رشد سلامت ماهیانتان در تابستان اکسیژن مورد نیاز انها را تامین کنید و به این نکته توجه کنید که فضولات موجود در کف برکه چون محل رشد و تکثیر باکتری ها نیز هست و باکتری ها هم مقداری از اکسیژن اب را مصرف می کنند بهتر است برای جلوگیری از کمبود اکسیژن در تابستان بهتر است در زمستان به تمیز کردن این قسمت بپردازید.

وجود کلر در اب:
کلر یکی از عناصر بسیار خطرناک موجود در اب شهری برای ماهیان کوی است. این متده اثر خود را بروی ابشش های ماهی می گذارد و ماهی اسیب دیده با این ماده به سرعت تنفس کرده و شنای غیر طبیعی دارد و اگر به ابشش های ان نگاه کنید انها را رنگ پریده و دارای لبه های سفید خواهید یافت. راه های زیادی برای از بین بردن کلر محلول در اب وجود دارد که راحت ترین ان دادن یک استراحت ۴۸ ساعته به اب است تا کلر موجود در اب کاملا متصاعد شود. البته توجه کنید که دمای اب تا حد زبادی در متصاعد شدن کلر اثر دارد و هرچه دمای اب بیشتر باشد این مدت زمان کمتر خواهد بود. از راه های دیگر نیز می توان به استفاده از مواد ضد کلر و یا کربن اکتیو اشاره کرد.

درجه اسیدی و فلزات محلول در اب:
درجه اسیدی اب نیز از فاکتور های مهم اب برکه می باشد. مقدار اسیدیته اب باید ۷-۸.۵ باشد و اگر از این مقدار بالا تر یا پایین تر رود می تواند برای ماهیان شما اسیب رسان باشد. مثلا در هنگام باران های اسیدی اب برکه های کوچک بسیار مستعد اسیدی شدن است که بهتر است مقدار پی اچ انها روزانه در طی بارندگی اندازه گیری شود ودر صورت مشاهده تغییر به صورت متناوب اب برکه عوض شود. همچنین در مورد سنگ و شن های برکه نیز باید به دقت عمل انتخاب صورت گیرد تا سنگ ها و یا شن گیاهان اهکی نباشد و موجوب قلیلیی شدن اب  نشوند.
از دیگر عوامل بیماری زای موجود در برکه ها وجود فلزات و زنک زدگی ناشی از انهاست که می تواند بسیار خطرناک باشد. برای جلوگیری از این مورد باید تا حد امکان از فلزات در ساخت برکه استفاده نکنید و در صورت استفاده نیز باید این فلزات دارای روکش مناسب باشند.

هرچند بهترین راه برای مقابله با بیماری ها پیشگیری از ان هاست ولی گاهی اوقات حتی با بهترین و سخت گیرانه ترین انواع نگهداری هم بیماری به سراغ ماهی کوی شما می اید و باید با ان مقابله کنید. در ادامه به مراحل شناسایی و درمان انواع بیمار ها خواهیم پرداخت.

همان طور که در قسمت گذشته از این سری مطالب گفته شد بیمار های ماهی کوی را به دو گروه زیر تقسیم کردیم:
۱. بیماری هایی که بر اثر عوامل محیطی نظیر مواد شیمیایی موجود در اب یا نوع تغذیه و …. ایجاد می شوند.
۲. بیماری هایی که بر اثر عوامل بیماری زای زنده و میکروارگانیسم ها ایجاد می شوند.
که در مورد گروه اول در قسمت قبلی توضیحاتی ذکر کردیم. اما درباره گروه دوم که قصد داریم در این مطلب به توضیح ان به پردازیم باید گفت که خود این گروه بخش های زیادی را شامل می شود که در جدول زیر به طور کامل شاخه های ان را مشاهده میکنید.

در ادامه مطلب به بیمار های ویروسی می پردازیم.
بیمار های ویروسی:
آبله کارپ (Carp pox):
این بیماری علایم خود را با ظهور دانه های سفید رنگ(سپس با گسترش به شکل شمع ذوب شده بر روی پوست در می اید) در کل یا قسمتی از بدن نشان میدهد. عامل این بیمار هرپس ویروس ها هستند. این بیمار در اوایل فصل بهار و پاییز و در هنگام تغییر دما معمولا دیده می شود زیرا سیستم ایمنی بدن ماهی در اثر تغییرات دمایی ضعیف می شود و بدن ماهی مستعد گرفتن این بیماری می شود. این علایم می تواند در طول هر فصل و در طی زندگی عادی ماهی دوباره پدیدار شوند.
درمان:
می توان گفت که درمانی ندارد. ولی دانه های جوش مانند سفید بدن ماهی بعد از اتمام فصل سرما به مرور ناپدید می شوند که دلیل ان تقویت سیستم ایمنی بدن ماهی است.

ویروس خونی بهاره ماهی کارپ(Spring Viraemia of Carp ) یا (SVC):
این ویروس فقط خانواده ماهیان کارپ را بیمار میکند. عامل بیمار در خون ماهی زندگی میکند و علایم خود را به شکل پر خونی و خون ریزی در پوست و تورم در قسمت ها مختلف بدن ماهی نشان خواهد داد. زمان شروع این بیماری معولا در اوایا بهار و در زمان گرم شدن اب است. این بیمار به شدت واگیر است و علاو بر این این بیمار کاملا کشنده نیز هست و معمولا پس از ابتلا تمام ماهیان یا بیشتر انها از بین می روند. در بیشتر مناطق بلافاصله مورد را گزارش می کنند تا از انتقال این بیماری به برکه ها و استخر های نزدیک پیشگری به عمل اید.
درمان:
درمان ندارد و فقط ماهی هایی که از این بیماری جان سالم به در برده اند از ابتلا دوباره به ان در امان اند.

ویروس هرپس ماهی کوی(Koi Herpes Virus) یا (KHV):
جزو بیماری های اختصاصی ماهی کوی است که می توان ان را بیماری جدیدی دانست و کشف ان به سال ۱۹۹۰باز میگردد.
این بیماری علایم خود را از طریق فاسد کردن ابشش ها و قسمت های مختلف بدن و پر خونی و خونریزی در اندام ها داخلی و خارجی بدن نشان میدهد و در صورت ابتلا ماهی کوی تنها ۱۰ درصد و شاید کمتر احتمال بهبود وجود دارد.
این بیمار در دمای بالای ۲۱ درجه بروز می کند و اولین علایم ۱۴ روز بعد از ابتلا ظاهر خواهد شد.
درمان: هیچ درمانی وجود ندارد.
پیشگیری: کوی های جدید را باید حداقل ۱۴ روز قبل از ورود به برکه قرنطینه کرد تا از ورود احتمالی بیماری به برکه جلوگیری شود.

هرچند بهترین راه برای مقابله با بیماری ها پیشگیری از ان هاست ولی گاهی اوقات حتی با بهترین و سخت گیرانه ترین انواع نگهداری هم بیماری به سراغ ماهی کوی شما می اید و باید با ان مقابله کنید.در ادامه این سری مطالب این بار شما را با بیماری های باکتریایی ماهی کوی اشنا خواهم کرد.

بیماری های باکتریایی همانند عوامل بیماری زای ویروسی با چشم غیر مسلح قابل دیدن نیستند هرچند عوارض ناشی از حمله انها به بدن ماهی کاملا واضح و قابل تشخیص است. این عوامل با استقرار در قسمت های مختلف بدن از جمله پوست و احشا شروع به ایجاد مشکلات متعدد می کنند و عوارض خود را از طریق رشد پرگنه های خود یا ترشح توکسین های بیمار زای باکتریایی ایجاد می کنند. هرچند درمان انها در بیشتر مواقع راحت تر از عوامل ویروسی است ولی باید توجه داشت که عدم توجه به بیماری و رشد بیش از حد باکتری ها می تواند سبب مرگ ماهی ها و شیوع غیر قابل کنترل ان در بین تمام ماهیان برکه گردد. در ادامه به معرفی چند نوع از شایع ترین بیماری های میکروبی در بین ماهیان کوی می پردازم.

پوسیدگی باله و دم (tail rot/fin rot):

این بیماری معمولا با شروع بهار و در اواخر زمستان بیشتر گزارش می شود . این بیماری وجود خود را با ایجاد رنگ سفید در لبه ی باله ها و دم اعلام می کند و بعد از مدتی اگر درمان نیابد تمامی دم و باله ماهی را فرا می گیرد و سبب پوسیدگی و از بین رفتن ان می شود. بیشتر ماهیان به دلیل حمل و نقل خشن همراه با تور های زبر و کیفیت پایین اب به این بیماری دچار می شوند. ماهی های باله بلند بیشتر در معرض این بیماری قرار دارند زیرا سطح بیشتر از باله و دم را در اختیار باکتری مهاجم قرار می دهند. بعد از تشخیص و برای درمان حتما ماهی را قرنطینه کنید.

تشخیص: دم و باله ماهی قبل از شروع پوسیدگی به شدت پر خون و ملتهب می گردد. دیدن مناطق پوسیدگی بر روی باله و دم.

درمان: از ترکیبات درمانی انتی باکتریال مخصوص آبزیان استفاده کنید. استفاده از انتی بیوتیک های انسانی هرچند پاسخ درمانی لازم را ایجاد می کند ولی اثرات جانبی ان روی ابزیان شناخته شده نیست.

 قارچ دهانی(Mouth fungus):

این بیماری به دلیل شکل رشد باکتری ها تا مدت ها به عنوان قارچ دهانی شناخته می شد در حالی که عامل ایجاد کننده ان باکتر ها هستند ولی عارضه به این نام شناخته می شود. عوامل باکتریایی این بیماری نیز نیاز به ورود به سطح دهان دارند که عواملی مانند وجود اشیا تیز یا استفاده از سنگ کف نامناسب می توانند با ایجاد زخم در دهان شرایط را برای ورود باکتری مساعد کنند. این بیماری یک بیماری پیش روند است و در شرایط حاد می تواند حتی به استخوان های فک ماهی نیز حمله کند و ان ها را کاملا از بین ببرند. بدلیل اینکه دهان ماهی کوی در قسمت شکمی و زیر جمجمه قرار دارد امکان دارد که بیماری به موقع تشخیص داده نشود بهتر است ماهیان را ماهانه برای اطمینان از عدم ابتلا به این بیماری چک کنید.

تشخیص: التهاب شدید و برخونی در بافت دور دهان و شروع تخریب بافتی با سرع زیاد.

درمان: از ترکیبات درمانی انتی باکتریال مخصوص آبزیان استفاده کنید. استفاده از انتی بیوتیک های انسانی هرچند پاسخ درمانی لازم را ایجاد می کند ولی اثرات جانبی ان روی ابزیان شناخته شده نیست.

هرچند بهترین راه برای مقابله با بیماری ها پیشگیری از ان هاست ولی گاهی اوقات حتی با بهترین و سخت گیرانه ترین انواع نگهداری هم بیماری به سراغ ماهی کوی شما می اید و باید با ان مقابله کنید.در ادامه این سری مطالب این بار شما را با دیگر بیماری های باکتریایی ماهی کوی اشنا خواهم کرد.

زخم های بدخیم ماهی کوی (Koi Ulcers Disease):

این بیماری همان طور که از نامش پیداست یک بیماری ناشی از باعوامل باکتریایی است که اگرچه در میان ماهی های کوی چندان شایع نیست ولی معمولا ماهی هایی که به ان میتلا می شوند عاقبتی بهتر از مرگ در انتظارشان نیست. در این بیماری به همان اندازه که تشخیص ماهی بیمار راحت است درمان مشکل می باشد. عوامل باکتریایی ایجاد کننده این بیماری عواملی بسیار مهاجم هستند که پس قرار گرفتن بر روی بدن ماهی و ایجاد شدن شرایط مناسب فورا به بافت های سطحی و عمقی بدن ماهی حمله می برند و ایجاد زخم هایی بسیار عمیق و بدخیم می کنند. عوامل مختلفی می توانند ضمینه ابتلا ماهی های کوی را به این بیماری افزایش دهند که از ان جمله می توان به ضربات و خراشیدگی ها و یا کوفتگی ها و خون مردگی های ناشی از حمل و نقل اشاره کرد البته در برخی موارد ایجاد استرس در ماهی ها هم می تواند سبب بروز این بیماری مهلک گردد. این بیماری در ابتدا باعث ایجاد تغییر رفتار در ماهی کوی می گردد به این معنا که ماهی به شدت گوشه گیر شده و کمتر غدا خواهد خورد این علایم باشدت گرفتن بیماری بیشتر و واضح تر می شود و سر انجام سبب مرگ ماهی می گردد.

تشخیص:

اولین نشانه این بیماری باکتریایی با بروز یک نقطه قرمز برجسته در سطح پوست ماهی بروز می کند. این نقطه قرمز رنگ و ملتهب در واقع مرکز زخم بدخیمی است که با فعالیت باکتری ها به وجود خواهد امد. با رشد بیماری و شکل گیری ضخم یک سری از دوایر متحدالمرکز ایجاد می گردد که در مرکر بسیار قرمز و ملتهب ودر کناره ها به رنگ سفید هستند. رنگ قرمز پر رنگ که در مرکز این زخم ها دیده می شود نشانه فعالیت شدید باکتریایی در این محل است و قسمت های سفید کناری در واقع بافت های تخریب شده و نکروز شده ماهی هستند.

درمان:

درمان در این بیماری به دلیل سریع بودن سیر بیماری و همچنین ضایعات شدید بافتی که عامل بیماری ایجاد می کند بسیار دشوار است. درمان معمولا با داروهای وسیع اطیف و با دوز بالا صورت می گیرد و باید به کل اب اکواریوم یا برکه اضافه گردد. گاهی اوقات در موارد حاد بیماری باید ماهی بیمار را در تور در داخل اب قرار داد و دارو را بر روی ضخم ریخت. انتی بیوتیک ها هم تا حد زیادی می توانند در درمان موثر باشند. ولی در اکثز موارد که بیماری در مراحل انتهایی خود است ماهی بدلیل مشکلات کلیوی می میرد. دلیل ایجاد مشکلات کلیوی هم ورو شدید اب از محل ضخم ایجاد شده به داخل بدن است.

استسقا یا آب آوردگی بدن ماهی کوی (Drops):

یک بیماری کشنده که در ۹۹ درصد موارد مرگ ماهی درگیر را به همراه دارد. این بیماری یکی از راحترین بیماری های از نظر تشخیص است اما می توان گفت که تقریبا هیچ جوابی به درمان نمی دهد. عوامل اصلی سخت بودن درمان این بیماری عبارتند از مشخص نبون عامل اصلی بیماری و داخلی بودن بیماری.

تشخیص:

بدن ماهی به شدت متورم شده و پولک به حالت بر افراشته در می ایند و منظره ای مانند مخروط درخت کاج ایجاد میکنند. چشم ها هم در اواخر بیماری کاملا بیرون می زنند که به دلیل تجمع بیش از حد مایعات درون بدن می باشد.

درمان:

هیچ گونه درمان قطعی وجود ندارد و تنها درمان حمایتی صورت می گیرد که ان هم فقط برای جلوگیری از ابتلا به بیماری های ثانوبه است و نه برای درمان خود بیماری. بهتر است ماهی سریع قرنطینه شود تا بیماری را به ماهیان دیگر منتفل نکند. در مواردی که امیدی به درمان بیماری نیست می توان ماهی را با استفاده از مرگ راحت یا یوتانازی از تحمل درد و رنج بیشتر راحت کرد.

هرچند ماهی کوی ماهی است که برای نگهداری در برکه ها به وجود امده است ولی کمبود فضا در خانه های امروزی باعث شد که به سرعت این ماهیان دوست داشتنی جای خود را در اکواریوم ها هم باز کنند و حتی نژاد هایی هم برای نگهداری در اکواریوم ها تخصصی شوند. انچه در ادامه مطلب به ان خواهیم پرداخت مطلبی است در مورد شرایط و احتیاجات لازم برای نگهداری کوی در اکواریوم های خانگی که به در خواست بسیاری از دوستان تهیه شده است و امید است که نظرشان را جلب کند.

 
ماهی کوی نیاز به فضای زیاد برای شنا دارد لزا باید اکواریومی را که برای ان انتخاب می کنید به اندازه ای باشد که ماهی بتواند به راحتی در ان شنا کند. برای نگه داری ماهی کوی در اکواریوم بهتر است کوچکترین کوی های در دسترس را اتنخاب کنید تا بتوانید مدت طولانی تری از زیبایی ان در اکواریوم خود استفاده کنید. همیشه بیاد داشته باشد که کوی ها در نهایت بزرگ می شوند و باید از اکواریوم خارج و به بر که برده شوند. کوی ها در برکه ها معمولا دو فصل سرد و گرم را تجربه می کنند ولی در اکواریوم ها دما ی اب برای انها تغریبا همیشه ثابت است و لزا نیاز نیست که دوره های قطع غذا در زمستان برای انها صورت گیرد. کوی ها در اکواریوم ها زیاد غذا میخورند و به سرعت اب را کثیف خواهند کرد و به دلیل محدود بودن مقدار اب اکواریوم باعث بالا رفتن دفعات تعویض اب می شوند. نوردهی در اکواریوم برای ثابت ماندن رنگ کوی ها در اکواریوم بسیار مهم است در صورت عدم نوردهی رنگ کوی های شما پس از مدتی شفافیت خود را از دست خواهد داد و کم رنگ خواهد شد. بهترین نوردهی برای کوی ها مخلوطی از دو رنگ نور سفید و قرمز است که تمام نیاز نوری انها و در صورت وجود گیاهان ابزی نیاز انها را هم براورده خواهد کرد. کاشتن گیاهان اکواریومی می تواند به نزدیک شدن فضای اکواریوم به برکه های کوی کمک کند البته باید در انتخاب گیاه دقت کرد زیرا کوی ها بیشتر گیاهان اکواریومی را با اشتها می خورند بهترین و در دسترس ترین گیاه برای این کار گیاه کریپتون است که کوی ها هم علاقه ای به خوردن ان ندارند. به دلیل زیادتر بودن استرس در اکواریوم کوی ها ممکن است از اکواریوم بیرون بپرند برای جلوگیری از ایجاد تلفات بهتر است از درب شیشه ای برای اکواریوم خود استفاده کنید.

گیاه کریپتون:

کوی را با چه ماهیانی می توان نگه داری کرد؟
کوی را می توان با ماهیانی مانند گلدفیش های برکه ای (گلد فیش های اکواریومی مثل نژاد های پیرل اسکال یا لاین هد برای نگهداری مناسب نیستند زیرا سرعت شنا کمی دارند و کوی ها نیز برای حمله به انها و خوردن فلس ها و حتی چشم انها علاقه نشان میدهند) در یک اکواریوم نگه داری کرد. همچنین کوی ها را نباید با ماهیان کوچک که کوی توانایی بلع انهارا دارد همراه کرد. هرچند کوی ها ماهیانی گیاهخوارند ولی گاهی نیز می توانند با ماهیان گوشتخوار هم در اکواریوم همراه شوند ولی این کار معمولا توصیه نمی شود. از ماهیانی که می توان به راحتی در کنار کوی ها نگه داری کرد می توان به خانواده بارب ها و شارک های اب شیرین و پنگوسی های گیاه خوار و خانواده ماهیان لوچ اشاره کرد.

گلدفیش مرواریدی (پیرل اسکال):

کوی های پروانه ای یا کوی های بالا بلند:
این کوی ها که در چین برای اولین بار نژاد گیری شدند از کوی های معمولی باله ی بلندتری دارند این کوی ها در ابتدا در برکه ها مانند دیگر کوی ها نگهداری می شدند ولی زمانی که پا به اکواریوم گذاشتند مشخص شد که زیبایی انها در اکواریوم بسیار بیشتر از برکه است در نتیجه به محبوب ترین کوی ها برای نگهداری در اکواریوم بدل شدند. رشد کمتر طول بدن در انها و کند تر بودن رشد انها را برای نگهداری در اکواریوم ایدال نمود. امروزه نژاد های زیادی از این کوی ها هم نژاد گیری شده اند و درفروشگاه ها موجود می باشند.

کوی باله بلند: