ماهی کوی دارای نژاد های بسیار گوناگونی است که هرکدام از انها با نامی شناخته می شوند ولی شاید برای شما جالب باشد که بدانید این اسامی از کجا منشا گرفته و چرا نژاد های کوی به این شکل نام گذاری شده اند. در این سری مطالب که به نام دائر‌ه‌المعارف اصطلاحات ماهی کوی برای شما اماده شده است قصد دارم تا به بررسی واژه ها و اصطلاحات رایج در مورد ماهی کوی به پردازم تا شما عزیزان نیز بتوانید راحت تر این اصطلاحات را درک کرده و بیشتر با نژاد های ماهی کوی اشنا شوید. در ادامه باید اضافه کنم که این دائر‌ه‌المعارف به دو زبان انگلیسی و فارسی به همراه تلفظ صحیح هر کلمه به صورت صوتی اماده شده است. امید است این سری مطالب نظر شما خوانندگان و علاقه مندان به ماهی کوی را به خود جلب کند.

 

 

 

در ادامه سری مطالب تکثیر و پرورش ماهی کوی این بار بنا به درخواست های فراوان شما خوانندگان عزیز به مبحث تخصصی و جذاب تکثیر تجاری (صنعتی) ماهی کوی می پردازم. آنچه در ادامه می آید بخش اول از چهار بخشی است که برای آموزش این روش از تکثیر ماهی کوی برای شما آماده شده است.

 

 

 

 

 

 

تکثیر ماهی کوی به روش صنعتی همان طور که از نامش پیداست بر افزایش تعداد موالید تمرکز دارد. برای تکثیر ماهی کوی به روش صنعتی روش های متنوعی وجود دارد که در تمامی انها تعداد بچه ماهی های بدست امده به شکل قابل توجهی بیشتر از دیگر روش های سنتی است. اما انچه به عنوان مشکل اصلی در مورد تکثیر صنعتی معمولا مطرح است افزایش اسیب و استرس برای خود ماهیان مولد است. به همین دلیل همچنان بسیاری از تکثیرکنندگان اصیل ماهی کوی از شیوه های سنتی یا شیوه های نیمه سنتی برای تکثیر ماهی کوی  استفاده می کنند. با توجه به تمام انچه گفته شد تکثیر صنعتی از نظر سودآوری و اقتصادی بودن قابل مقایسه با روش سنتی نیست در نتیجه امروزه بیشتر ماهیان موجود در بازار از این روش به دست امده اند. تکثیر ماهیان کوی با روش صنعتی تا حد زیادی همانند تکثیر کپور معمولی بوده و دارای چهار مرحله است که در هر کدام از این سری مطالب یکی از این مراحل برای شما شرح داده خواهد شد.

مرحله اول- انتخاب و نگهداری از مولدین

ماهیان مولد مهم ترین نقش را در چرخه تولید و نژادگیری ماهی کوی بازی می کنند. اگر شما مولدین مناسبی را برای تکثیر ماهی کوی انتخاب نکنید مطمین باشید که نتیجه ی کارتان نه تنها رضایت بخش نخواهد بود بلکه ممکن است باعث بوجود امدن ضررهای اقتصادی نیز برای شما شود. همان طور که در سری اول مباحث تکثیر ماهی کوی برای شما شرح دادم شما باید ابتدا بتوانید ماهی های نر و ماده را از هم تشخیص دهید. اهمیت تشخیص ماهی های نر و ماده از چند جهت قابل بررسی است:

۱. در تکثیر مصنوعی ماهی کوی هدف اصلی ما رسیدن به حداکثر ماهی تولید شده است. در صورتی که ما ماهیان نر و ماده را از هم تفریق نکنیم ممکن است تخمریزی های ناخواسته و بی حاصل در درون برکه های نگهداری مولدین رخ دهد.

۲. افزایش سرعت کار و کاهش دستکاری های زمان تخمگیری و اسپرم گیری. وقتی که ماهیان نر و ماده از هم جدا نگهداری می شوند به راحتی می توان فرایند های تزریق هورمون و بیهوشی را بر روی هر کدام انجام داد بدون اینکه اشتباهی رخ دهد.

هرچند جداسازی ماهیان نر و ماده یکی از بخش های اصلی از اماده سازی و انتخاب مولدین است ولی تنها بخش از این فرایند مهم نیست. ماهیان نر و ماده که برای تکثیر انتخاب می شوند باید دارای ویژگی های خاصی باشند و در غیر این صورت باید از چزخه تولید حذف گردند. چند مورد ار مهم ترین این خصوصیات به شرح زیر است:

۱. سلامت کلی: ماهی هایی که برای تولید و تکثیر انتخاب می شوند باید فاقد هر گونه بیماری انگلی و قارچی و باکتریایی یا ویروسی باشند. در برخی از بیماری ها حتی باید به تاریخچه ماهی (در صورت وجود) نیز توجه کرد تا بهترین نتیجه بدست اید. در مورد برخی از بیماری ها در صورتی که مولد خیلی خاص یا کم یاب است می توان درمان انجام داد.

۲. فرم و شکل بدن: شکل و فرم بدن ماهی های مولد باید کاملا دوکی شکل بوده و فاقد هرگونه نقص یا عیب باشد. همچنین ماهی ها نباید بیش از اندازه چاق یا بیش از اندازه لاغر باشند. چاق بودن زیاد ماهی باعث ایجاد مشکلات ثانویه در تخمگیری و حتی مرگ ماهی مولد می شود و لاغری نیز نشانه سو تغدیه یا بیماری های داخلی است که چنین ماهیانی نیز برای تکثیر مناسب نیستند.

۳. خلوص نژادی: در ماهی کوی یک فاکتور بسیار مهم است. ماهیان کوی وقتی برای نژادگیری و تکثیر انتخاب می شوند باید به اختصاصات نژادی شان توجه ویژه ای کرد. مثلا نژاد کوهاکو باید دارای رنگ های قرمز و سفیدی باشد کاملا از هم تفکیک شده اند و باله ها باید کاملا به رنگ سفید و فاقد رنگ باشند. این خصوصیات در هر نژادی با نژاد دیگر متفاوت است که باید به انها توجه کرد.

۴. تاریخچه: بسیار مهم است. ممکن است یک ماهی تمام ویژگی های یک ماهی نژاده را داشته باشد ولی چون خزانه ی ژنتیکی مناسبی از پدر و مادر خود ندارد نتواند بچه های با کیفیتی تولید کند. تاریخچه و مخزن ژنتیکی غنی مهم ترین دلیل گرانتر بودن ماهی های کوی تکثیر شده توسط تکثیرکنندگان قدیمی و مشهور ماهی کوی است.

وقتی که ماهی های مولد با توجه به انچه گفته شد انتخاب شدند باید به برکه هایی که برای نگهداری و اماده سازی انها اماده شده است انتقال یابند. این برکه ها معولا کمی عمیق تر از برکه های اصلی ساخته می شوند و باید دارای ابی پر از اکسیژن و تمیز باشد. ماهی ها کوی مولد به طور کلی به دو دسته تقسیم می شوند:

۱. ماهیانی که برای بار اول تخم ریزی می کنند

۲. ماهیانی که بیش از یک بار تخمریزی کرده اند

ماهیان گروه اول معمولا دارای ذخیره ی مناسب انرژی برای تولید تخم و تخمریزی هستند هرچند ممکن است تعداد تخم های ناقصی که تولید می کنند کمی بیشتر از ماهیان گروه دوم باشد. اما ماهیان گروه دوم برای اماده شدن برای تخمریزی دوباره نیازمند شرایط خاصی هستند تا انرژی از دست رفته در نتیجه تخمریزی پیشین را جبران کرده و برای فصل جدید اماده شوند. این ماهیان از نظر مقدار پروتین ها و چربی های مورد نیاز معمولا دارای کمبود هستند. ماهیان گروه دوم حتما باید باید علاوه بر غذاهای رایج از غذاهای تقویت کننده که دارای پروتیین بالا و کربوهیدرات کم است نیز استفاده کنند تا از کیفیت تخم های انها کم نشود. در غذادهی به هر دو گروه باید توجه داشت که زیاده روی در تغذیه باعث چاقی مفرط و مشکلات ثانویه در تخمگیری از ماهیان می شود.

ماهی های کوی معمولا در بهار برای تخمریزی اماده می شوند. در این فصل می توان ماهیان اماده را با بررسی های ساده مشخص کرد. در ماهیان نر با فشار رو به پایین شکم ماده ای سفید رنگ از بدن خارج می شود که در واقع همان اسپرم ماهی است. در ماهیان ماده رسیده نیز با لمس شکم حالتی نر و شل احساس می شود که دلیل بر امادگی ماهی ماده برای تخمریزی است. در ادامه توجه شما را به دیدن یک ویدیوی اموزشی در این باره جلب می کنم.

کوی یکی از زیباترین ماهیان آب شیرین است که نزد علاقمندان ایرانی به ندرت شناخته شده می باشد. امیدواریم با مقالات پیاپی نه تنها این ماهی را معرفی کنیم بلکه به یاری خدا بتوانیم مقدمات پرورش آن را در کشور عزیزمان که مهد و زیستگاه اولیه و تاریخی این ماهی نیز بوده است را فراهم سازیم. هدف این مقاله شناخت گونه کوی و محیط زیست جغرافیایی فعلی و اصلی آن است.

بدن کوی از ناحیه باله پشتی به سمت باله دمی شیب دارد. اگر این گودی و شیب به یک سوم اندازه ماهی یعنی از پوزه تا ابتدای دم برسد به منزله شکل مناسب بدن کوی است. سطح مقطع بدن آنها تقریباً دایره ای شکل است. شکل بدن آنها بیشتر بخاطر ثبات شنا در آب می باشد. در مقایسه با بدن ماهی تُنِ، دوکی شکل بودن بدن آن ها زیاد نیست و بیانگر این است که آن ها ماهی سرعتی نیستند. شکل و اندازه کوی ها نشان می دهد که به رودخانه هایی که دارای جریان سریع و شدید آب هستند تعلق ندارند بلکه متعلق به رودخانه های آرام، دریاچه ها و آبگیرهای آب شیرین می باشند همین امر سبب شده تا عقیده دانشمندان براین باشد که زیستگاه اولیه کوی در دریاچه های عمیق آسیای صغیر و به خصوص در دریاچه های ایران بوده است.

از آنجایی که کوی، ماهی سرعتی نیست، نیازی به اکسیژن زیاد جهت شنا در رودخانه هایی با جریان بالا ندارد و تنها در فصل تابستان با گرم شدن آب و نگهداری در برکه های مصنوعی کم عمق با کاهش اکسیژن مواجه خواهند شد. ماهی کوی از کف تغذیه می کند و زمانی می تواند بهتر ببیند که چشمش با کف برکه زاویه ۴۵ درجه تشکیل دهد. همچنین آن ها دارای سبیل در اطراف دهان (زائده گوشتی) می باشند که این زوائد دارای سلول های حسی بوده و اندام های حسی ماهی می باشند. در ماهی کوی، دندانی در دهان مشاهده نمی شود ولی قسمت هایی از سطح داخل دهان که سفت می باشد، وظیفه خرد کردن غذا را به عهده دارندکه در ناحیه ورود به گلو قرار گرفته اند. غذای ماهی کوی، گیاه و یا حیوانات کوچکی  می باشد که می تواند آن ها را بطور کامل بخورد. کوی نمی تواند پوست یک غورباغه را از اسکلت آن بکند ولی می تواند پوست یک تکه از لاشه طبخ شده را از آن جدا کند. بنابراین می توان نتیجه گرفت که آن ها صرفاً گوشتخوار نیستند.

رژیم غذایی کوی باید دارای مقادیری روغن گیاهی باشد که در حفره شکمی ماهی به چربی تبدیل می شود.

این نوع چربی سازی در ماهی نشانه آنست که ماهی خود را برای یک سفر طولانی و ذخیرۀ انرژی و یا گذراندن یک زمستان سرد آماده می کند. مثلاً در فصل زمستان ماهی کوی در زیر یخ ها باقی می ماند و از چربی انباشته شده در بدنش جهت ادامه زندگی در سرما استفاده می کند این چربی تا فصل بهار بطور کامل استفاده می شود، در نتیجه ماهی ها در بهار لاغرتر به نظر می رسند.باله های پهلویی لبه های گرد دارند که به ماهی اجازه میدهد بخوبی به عقب شنا کنند. این امر سبب میشود که کوی ها رودخانه یا برکه را سانتیمتر به سانتیمتر بگردند و جلبکها را مزه مزه کنند بطور کلی با توجه به شکل باله ها، بدن، اندازه بسیار بزرگ و طرز شنای خاص کویها متوجه میشویم که آنها به زیستگاه های پهناور نیاز دارند. همچنین شنای آنها مشخص میکند که علاقمند به تجمع در یک بافت گروهی  میباشند. برای همین قسمت های خیلی باریک برکه را برای شنا ترجیح نمی دهند زیرا امکان دور زدن دسته جمعی برای همه آن ها وجود ندارد. برای ایجاد شرایط لازم جهت تخم ریزی نیاز به ۵ درجه کاهش درجه حرارت آب میباشد بطور خلاصه کوی با زندگی در آب های گل آلود و کم عمق که در زمستان بسیار سرد و در تابستان بسیار گرمند سازگاری دارد. لذا توصیه میشود که از ساخت برکه های مصنوعی مربع شکل و کوتاه بپرهیزید و آنها را دراز و باریک و بطول حداقل سه متر بسازید (بهترین شکل ساخت برکه ای که کاملاً مشابه زیستگاه اولیه و اصلی کوی باشد آبگیری است بزرگ و دریاچه مانند و از آب شیرین با لبه هایی کم عمق که در بهار جویباری از آب ذوب شده از برف ها آن را تغذیه نماید).

نگهداری و پرورش و تکثیر ماهی طلایی یا گلدفیش بسیار آسان است و علت این امر را باید در خصوصیات خاص این ماهی در مقاومت به شرایط سخت و قابلیت تطبیق پذیری بسیار خوب با شرایط زیستی متفاوت دانست.